Waarom cultuur subsidiëren?
Bart Tromp-lezing 2010, Ronald Plasterk
Do not go gentle into that good night (…)
Rage, rage against the dying of the light.
Dylan Thomas
During the Second World War, Winston Churchill’s finance minister said Britain should cut arts funding to support the war effort. Churchill’s response: ‘Then what are we fighting for?'
Ooit was de sociaal-democratie de politieke beweging die streefde naar ‘volksverheffing’. Grappend werd de sdap wel aangeduid als de Schoolmeesters-, Dominees- en Advocaten-Partij. Die notabelen hadden opvattingen over wat goed was voor de mens, en schroomden niet die opvatting in politiek om te zetten. Overigens was dat paternalisme evenzeer te vinden in
de andere zuilen.
De Tweede Wereldoorlog leidde met enige vertraging tot de beweging van de jaren zestig die zich verzette tegen paternalisme en gezag, en die zich na enig tegenstribbelen van de kant van de PvdA meester maakte van de linkse politiek. En ook hier was het overigens niet alleen de linkse politiek waar we dit verschijnsel zagen; een klassiek geworden beeld is dat van de stijve chu-politicus Berend Udink die tussen de hippies op de Dam plaatsnam onder het motto ‘beter langharig dan kortzichtig’.
In deze samenleving, waarin het paternalisme zijn positie had verloren, waar het cultuurrelativisme de norm was, kwam dan ook nog eens de immigratiegolf vanuit het Middellandse Zeegebied en het Caribisch gebied, die mensen bracht met eigen culturele, morele en ¬ in het geval van moslims uit de mediterrane regio ¬ religieuze waarden. Waar een klassieke paternalistische samenleving wellicht in korte tijd de kloof gedicht zou hebben, was Nederland cultureel weerloos.
Ten slotte leidt de globalisering in combinatie met de nieuwe media tot een à la carte samenleving, waarin eenieder zijn eigen menu samenstelt en er geen fysieke of technische redenen zijn om dezelfde muzieksmaak te hebben of dezelfde boeken te kennen als de buurman.
Tegen deze achtergrond staan we nu aan de vooravond van de grootste kaalslag in de cultuursubsidies die ons land ooit gekend heeft, ingezet door rechts en beargumenteerd vanuit een afkeer van paternalisme (‘de overheid moet terugtreden en mensen weten zelf wel waar ze hun geld aan willen besteden’).
De argumenten voor het subsidiëren van kunst zijn in de nu lopende discussie nog onvoldoende gepresenteerd.